راهنمای کامل چیستی معماری اطلاعات در فضای طراحی UX

طراحی رابط کاربری یک مبحث چند بعدی است و حیطه های مختلفی، از جمله معماری اطلاعات (IA)، را شامل می شود. اگرچه IA به تنهایی برای کاربر قابل لمس نیست، اما می تواند با دیکته کردن شیوه قرار گیری و ارائه اطلاعات در یک محصول، تفاوتی فاحش در تجربه کاربر ایجاد کند. یک معماری ایده آل اطلاعات بستری مطمئن برای تجربه عالی کاربر محسوب می شود. به همین روی، ما در این مقاله تصمیم گرفته ایم تا مفاهیم کلیدی در خصوص معماری اطلاعات در طراحی رابط کاربری را مرور کنیم.

منظور از معماری اطلاعات چیست؟

معماری اطلاعات به شیوه سازماندهی اطلاعات و نحوه نمایش آنها دلالت دارد. زمانی که اطلاعات به شیوه های موثر و مفهومی در یک محصول ارائه شوند، تجربه کاربر نیز بهبود پیدا می کند. IA روش جدیدی نیست بلکه از زمان طراحی و معرفی اولین محصولات دیجیتال، وجود داشته است. شاید جالب باشد بدانید که کتابخانه های قدیمی و حتی باستانی، بستر شکل گیری اولین معماری های اطلاعاتی بودند. در این کتابخانه ها باید حجم بسیار بزرگی از کتاب ها به شکلی منطقی سازماندهی می شدند تا مراجعین بتوانند به راحتی و در کمترین زمان، به اطلاعات مورد نیازشان دسترسی پیدا کنند.

به عنوان یک رشته، معماری اطلاعات در قرن 19 سر زبان ها افتاد. سیستم رده بندی دهدهی دیوئی که توسط ملویل دیوئی در قرن 18 میلادی شکل گرفته بود در زمره اولین تلاش ها برای طبقه بندی و دسته بندی دانش در یک سیستم منطق محور محسوب می شود. در نیمه دوم قرن 20، همزمان با انفجار اطلاعاتی که به واسطه ابزارهای الکترونیکی در اختیار عموم قرار گرفت، چالش های جدیدی نیز برای سازماندهی این اطلاعات به وجود آمد. رشته علوم اطلاعات در دهه 1970 میلادی و در پاسخ به نیاز جامعه برای پیدا کردن راه حل هایی برای طبقه بندی اطلاعات، شکل گرفت. در آن زمان، این رشته تحت عنوان معماری اطلاعات شناخته نمی شد اما به شدت متمرکز بر پیدا کردن راه حل ها و مطالعه سیستم های اطلاعاتی و کاربردهایشان بود.

عبارت معماری اطلاعات توسط یک گرافیست و معمار آمریکایی با نام ریچارد سال ورمن در سال 1990 میلادی به دنیا معرفی شد. او از این عبارت برای توصیف سازمان ها و ارائه اطلاعات در فضاهای فیزیکی و حقیقی استفاده کرد. البته این مفهوم چندی بعد نیز به فضاهای دیجیتال و بالاخص فضای وب، ورود پیدا کرد.

به عنوان مثال به وب سایت arngren.net توجه کنید. این وب سایت در دهه 2000 میلادی شکل گرفت و یک مثال ایده آل از سبک بصری وب سایت های آن زمان است. شاید در ابتدا درک ساختار این وب سایت دشوار باشد، چرا که گویی میلیون ها آیتم برای جلب نظر مخاطب با یکدیگر مسابقه گذاشته اند. در روزهای ابتدایی شکل گیری فضای وب، اطلاعات در بسیاری از وب سایت ها، سازماندهی بسیار ضعیفی داشتند. این موضوع یافتن اطلاعات مورد نیاز برای بازدیدکنندگان را دشوار می ساخت. در این زمان بود که نیاز به معماری اطلاعات، به عنوان یک نظم دهنده کلیدی برای بهبود تجربه کاربری و دسترسی آنها به اطلاعات دیجیتال، بیش از پیش احساس می شد. معماری اطلاعات عامل کلیدی پشت ساختار منطقی و مفهومی اکثر وب سایت ها است.

چهار نوع از معماری اطلاعات

سلسله مراتبی

ساختار سلسله مراتبی، یکی از رایج ترین شکل های معماری اطلاعات است که در آن محتوا به صورت یک ساختار درخت گونه و با دسته بندی های بسیار کلی طبقه بندی می شود. سطوح اولیه، اطلاعات کلی هستند و اطلاعات جانبی به سطوح عمیق تر سوق داده می شوند. این شکل از سازماندهی برای آن دسته از اطلاعاتی که ساختار سلسله مراتبی واضحی دارند (مثلا ساختار یک سازمان دولتی) ایده آل است. همچنین از این نوع از معماری اطلاعات در وب سایت ها و اپلیکیشن هایی با حجم اطلاعاتی بسیار بالا استفاده می شود.

توالی (سری)

در این شکل از معماری اطلاعات، محتوا به صورت خطی یا ترتیب زمانی سازماندهی می شود. این معماری برای راهنمای کاربران در طول یک فرایند یا مجموعه ای از مراحل (مانند خرید در یک فروشگاه آنلاین) ایده آل است.

ماتریسی

در این شکل از معماری اطلاعات، محتوا در یک ساختار شبکه مانند با چندین شاخه و زیر شاخه مشترک سازماندهی می شود. معمولا برای سازماندهی محتواهای پیچیده با چندین ابعاد، مانند کاتالوگ های محصولات، از این شکل از IA استفاده می شود.

شبکه

این شکل از معماری اطلاعات ساختار بسیار پیچیده ای دارد و برای سازماندهی محتوایی که ارتباطات و روابط متعددی بین بخش‌های مختلف اطلاعات دارد، استفاده می‌شود. معمولا از این ساختار در شبکه های اجتماعی و سایر ساختارهای پیچیده اطلاعاتی استفاده می شود.

چرا معماری اطلاعات برای طراحی اپلیکیشن و وب سایت ضروری است؟

معماری اطلاعات در هر ابعادی، ضروری است. به طور کلی، با توجه به انفجار اطلاعات دیجیتال در طی سال های اخیر، اهمیت معماری اطلاعات نیز افزایش یافته است. در حال حاضر روزانه بیش از 2.5 کوانتیلیون بایت داده خلق می شود. اگر شرکت ها قوانینی برای سازماندهی این حجم عظیم از اطلاعات نداشته باشند، فضای وب یک آشوب به تمام معنا خواهد بود. اگر بخواهیم به مفهوم IA در سطوح پایین تر نگاه کنیم، هر کسب و کاری تلاش می کند تا بیشترین مشتری را هدف قرار داده و با ارائه خدمات و محصولات، بقای خود را تضمین کند. معماری اطلاعات خوب می تواند کارایی اپلیکیشن ها و وب سایت های کسب و کارها (چه کسب و کارهای شناخته شده و چه کسب و کارهای کوچک) را بهبود بخشیده و مشتریان بیشتری را راضی نگه دارد. به همین دلیل است که معمولا معماری اطلاعات اولین موضوعی است که طراحان سایت ها و اپلیکیشن ها، به آن می پردازند.

مهمترین دلایل اهمیت IA در طراحی و ساخت وب سایت ها و اپلیکیشن ها عبارتند از:

• ناوبری: IA ساختار و سلسله مراتب مشخصی را برای محتوا تعریف می کند که بر نحوه حرکت کاربران در یک اپلیکیشن یا وب سایت تاثیر می گذارد. یک IA تضمین می کند که کاربران به راحتی بتوانند اطلاعات مورد نیاز خود را پیدا کنند و برای حرکت از یک بخش به بخش دیگر در یک وب سایت یا اپلیکیشن، مشکلی را تجربه نکنند.
• قابلیت استفاده: یک IA سازماندهی شده می تواند بار شناختی کاربر (میزان منابع حافظه مورد نیاز به هنگام مواجه با یک محصول) را کاهش دهد و بدین ترتیب، کارایی وب سایت یا اپلیکیشن را بالا ببرد. اگر اطلاعات به شکلی واضح سازماندهی شده باشند و دسترسی به آنها راحت باشد، کاربران می توانند امور خود را سریع تر و موثرتر به پایان برساند.
• بهینه سازی موتورهای جستجو SEO: محتوای منظم و دارای برچسب های مناسب راحت تر توسط موتورهای جستجو شناسایی می شود و این موضوع می تواند رتبه بندی یک وب سایت را در نتایج جستجو بالا ببرد.
• استراتژی محتوایی: IA با کمک به تولید کنندگان محتوا در خصوص ارائه محتوای ایده آل، شیوه سازماندهی و عرضه آن، نقشی کلیدی را در استراتژی های محتوایی یک وب سایت یا اپلیکیشن ایفا می کند.
• سازگاری: طراحی خوب، طراحی منسجم است. IA یکپارچگی در شیوه ارائه محتوا در صفحات و بخش های مختلف یک وب سایت یا اپلیکیشن را تضمین می کند. بدین ترتیب درک چگونگی ارتباط میان اطلاعات و یافتن آنها در مکان های مورد نظر برای کاربران راحت تر می گردد.
• ت. یکنواختی، درک کاربران را از نحوه ارتباط اطلاعات و مکان‌یابی آن‌ها آسان‌تر می‌کند.

تفاوت میان معماری اطلاعات و نقشه سایت چیست؟

معماری اطلاعات و نقشه سایت مفاهیمی مشابه اما کاملا مجزا هستند. معماری اطلاعات بر نظم بخشیدن و چیدمان اطلاعات دلالت و نقشه سایت نتیجه طراحی و معماری اطلاعات است. نقشه سایت می تواند ساختار یک وب سایت یا اپلیکیشن، سلسله مراتب صفحات و شیوه ارتباط آنها به یکدیگر را مشخص کند. نقشه سایت جلوه بصری بسیار ساده تری نسبت به نمودارهای سلسله مراتبی یا لیست ها دارد. نقشه سایت در واقع ابزاری برای شناساندن شیوه سازماندهی اطلاعات یک وب سایت به مخاطب و مشتریان است. در تصویر زیر، شما نقشه یک سایت کتابخانه آنلاین را مشاهده می کنید. این نقشه ساختار کلی وب سایت و ارتباط میان صفحات مختلف را نشان می دهد.

چه تفاوتی میان معماری اطلاعات و داده وجود دارد؟

در وهله اول شاید معماری اطلاعات و معماری داده شبیه هم به نظر برسند، اما این دو با یکدیگر تفاوت های زیادی دارند. معماری داده به سازماندهی داده های مورد استفاده توسط یک سیستم دلالت دارد. این شامل مدل های داده، ذخیره سازی آنها و فرایند های مدیریت داده استفاده شده در یک سیستم می شود. معماری داده بر روی بعد تکنیکی مدیریت داده متمرکز است و دقت، سازگاری و در دسترس بودن داده ها را تضمین می کند.

معماری اطلاعات از سویی دیگر، به طراحی و سازماندهی محتوا و اطلاعات نمایش داده شده برای کاربر نیز نظارت دارد. ساختار، برچسب زنی اطلاعات، مسیریابی در وب سایت یا اپلیکیشن و سایر نمایه های دیجیتال نیز از زیرشاخه های معماری اطلاعات هستند. معماری داده بر روی جنبه های فنی مدیریت داده متمرکز است و معماری اطلاعات بیشتر به تجربه کاربر، دسترسی او به این اطلاعات و شیوه برهمکنش او می پردازد.

پنج مرحله طراحی معماری اطلاعات

مرحله اول: تحقیقات کاربر

کاربران وب سایت شما قرار است چه افرادی باشند؟ آنها به دنبال چه هستند یا چگونه قرار است از محصول شما استفاده کنند؟ این سوالات برای طراحی هر محصولی، کلیدی هستند و قبل از شروع طراحی باید به آنها پاسخ دهید. تحقیق درباره کاربر به تیم طراحی کمک می کند تا محصولی را در جواب نیازهای مخاطب طراحی کنند. این اولین قدم در طراحی معماری اطلاعات است که به موجب آن می توانید اطلاعات کافی درباره نیاز کاربران و محتوایی که نیاز به سازماندهی دارد را جمع آوری کنید. تحقیقات شامل جمع آوری اطلاعات در خصوص مخاطبین هدف، اهداف آنها و امور اجرایی در اپلیکیشن یا وب سایت است. تحقیقات شامل انبار اطلاعات و آنالیز آنها نیز می باشد.

انبار اطلاعات محصول مشترک میان محتوا نویسان و معماران اطلاعات است. هدف این فرایند نیز جمع آوری تمام محتواهای استفاده شده در نسخه فعلی یک محصول (در صورت وجود) یا نسخه آتی آن (اگر محصول جدید است) می باشد. معماری اطلاعات یک لیست از اطلاعات جمع آوری کرده و آنها را بر اساس موضوعاتشان طبقه بندی می کند.

مرحله دوم: تحلیل

معماری اطلاعات باید بر اساس دانش شما از نیاز کاربران و اهداف کسب و کار صورت گیرد. پس از اتمام فرایند تحقیقات، قدم بعدی تحلیل تمامی اطلاعات جمع آوری شده و تشخیص الگوها و روابط است. بر اساس اطلاعات جمع آوری شده، معماری اطلاعات شخصیت های مختلفی را برای کاربران ایجاد می کند و مسیر آنها (شیوه تعامل آنها با محصول) را شبیه سازی می کند. بدین ترتیب، معماری اطلاعات با توجه به فضاهای خالی و کمبود های موجود و اطلاعات موجود از کاربران بالقوه، نیاز آنها را تشخیص می دهد. هدف اصلی معماری اطلاعات ایجاد ساختاری است که بتواند میان نیاز مخاطبان و اهداف کسب و کار تعادل ایجاد کند. IA در واقع با دارندگان محصول در تعامل است تا درک بهتری از نیاز های کسب و کارشان را دریافت کند و سپس آنها را با معیار های رایج و نشانگرهای عملکرد (KPIها) بسنجد.

مرحله سوم: طراحی

پس از تحقیق و تحلیل نوبت به طراحی معماری اطلاعات می رسد. طراحی شامل ساختن یک سیستم برچسب زنی و یک سیستم مسیریابی می باشد. در این مرحله، تکنسین ها ممکن است از شیوه های دسته بندی و تگ زنی مختلفی برای سازماندهی محتوای موجود استفاده کنند. معماران معمولا نقشه سایت و فلوچارت های فرایند های مختلفی را طراحی می کنند تا اعضای تیم و ذینفعان نیز به درک بهتری از معماری کلی محصول دست پیدا کنند.

مرحله چهارم: پیاده سازی

پس از طراحی معماری اطلاعات، باید آن را پیاده سازی کرد. پیاده سازی به معنای ساخت محصول نهایی نیست. در واقع در این مرحله یک نمونه اولیه سطح پایین ساخته می شود تا سایر آزمایش های مربوط به IA و پایداری روی آن انجام شده و موقعیت ارزیابی شود. معمولا متخصصین IA در این مرحله با طراحان UI و UX برای خلق نسخه پیچیده تری از طراحی خود همکاری می کنند. تیم طراحی با کمک ابزارهای موجود رابط کاربری را طراحی می کنند تا هم دید کلی از ساختار وب سایت ایجاد شود و هم بخش های قابل ارتقا، سریع تر مشخص شوند.

مرحله پنجم: ارزیابی

در مرحله نهایی نیز باید موثر بودن معماری اطلاعات و محصول ارزیابی شود. این امر شامل آزمایش میزان موفقیت محصول ساخته شده در زمینه تامین نیازهای کاربر است. در واقع فرایند طراحی یک محصول هیچ گاه تمام نمی شود و به همین دلیل است که معمولا نسخه های به روز، هر از گاهی در قالب آپدیت به بازار عرضه می شوند. طراحان IA می توانند از ابزارهای تحلیلی موجود برای رصد عملکرد محصول در بازار واقعی و ایجاد تغییرات مورد نیاز، استفاده کنند.

مسئولیت اصلی معمار اطلاعات چیست؟

معمار اطلاعات مسئولیت مهم سازماندهی و پیکربندی اصولی و واضح اطلاعات را بر عهده دارد، به گونه ای که دسترسی به اطلاعات برای کاربران آسان تر شود. جیکوب نیکلسیون، معمار اطلاعات در این خصوص می گوید:”یک معمار اطلاعات، کاربران بیگانه نسبت به تکنولوژی را هدایت می کند. کار او می تواند به صورت همزمان رضایت مشتری و سود یک کسب و کار را افزایش دهد”. مهم ترین مسئولیت های این شخص عبارتند از:

• انجام تحقیقات از مخاطبان هدف برای درک بهتر نیازها و اهداف آنها
• ایجاد مدل های اطلاعاتی و توسعه طبقه بندی اطلاعات
• طراحی سیستم های ناوبری و ساختار سلسله مراتبی اطلاعات برای دسترسی راحت تر کاربران به اطلاعات
• همکاری با اعضای تیم (مانند طراحان، توسعه دهندگان و تولید کنندگان محتوا) برای اطمینان از همسویی معماری اطلاعات با طراحی و عملکرد کلی محصول
• ارزیابی و بازنگری معماری اطلاعات برای اطمینان از برآورده شدن تمامی نیازهای کاربران

درآمد معمار اطلاعات چقدر است؟

درآمد معمار اطلاعات به پارامترهای مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، میزان تحصیلات، تجربه و صنعتی که در آن فعال است، بستگی دارد. به طور متوسط، یک معمار اطلاعات در سال 2023 در آمریکا سالانه 126 هزار دلار درآمد داشته است.

معرفی چند مثال و قالب IA

اگر در مسیر معماری اطلاعات تازه کار هستید، می توانید از قالب ها و نسخه های آماده استفاده کنید. این قالب ها کلیدی ترین عناصر برای طراحی و معماری اطلاعات را دارا هستند. ما در ادامه، چند مثال از قالب های IA را معرفی خواهیم کرد.

شابلون ویزیو از Nick Finck

Nick Finck این مجموعه شابلون را برای کمک به طراحی معماری اطلاعات ارائه داده است. این شابلون به شما در تجسم های ذهنی و نقشه های سایت کمک می کند.

قالب معماری اطلاعات از Alex Gilev

این قالب آسان IA بلوک های اصلی که برای تیم تولید محصول ضروری هستند را داراست و برای طراحی سایت یا اپلیکیشن بسیار موثر می باشد. این قالب در ابتدا برای Figma طراحی شده است اما می توان به راحتی آن را در برنامه Mockplus نیز استفاده کرد.

ابزارها و تکنیک های مورد نیاز برای معماری اطلاعات

خوشبختانه امروز طیف بسیار متنوع و گسترده ای از ابزارهای مورد نیاز برای معماری اطلاعات در دسترس هستند. این ابزار به طراحان در امر طراحی، سازماندهی و نمایش معماری اطلاعات کمک می کنند. رایج ترین این ابزار را در ادامه مرور خواهیم کرد.

نقشه ذهنی

Mind mapping (نقشه ذهنی) تکنیکی است که برای ترسیم و تجسم نقشه سایت و ساختار سلسله مراتبی اطلاعات از آن استفاده می شود. در این تکنیک از گره ها و شاخه ها برای نمایش دسته بندی اطلاعات و روابط میان آنها استفاده می کنند. معروف ترین ابزار برای نمایش چنین ساختاری Miro، MindMeister و XMind هستند.

مرتب سازی کارت ها

مرتب سازی کارت ها یک تکنیک طراحی کاربر محور است که به معماران اطلاعات کمک می کند تا شیوه دسته بندی اطلاعات توسط کاربران را بهتر درک کنند. به زبان ساده، در این روش شما اطلاعات را بر روی کارت های مختلف می نویسید و سپس از کاربران می خواهید تا به شیوه ای که منطقی می انگارند، کارت ها را دسته بندی کنند. این فرایند به صورت دستی یا آنلاین انجام می شود. رایج ترین ابزار آنلاین برای دسته بندی اطلاعات به این شکل عبارتند از Optimal workshop، Maze  و UserZoom.

نقشه وب سایت

نقشه وب سایت ابزاری بصری است که به معماران اطلاعات کمک می کند تا ساختار سلسله مراتبی وب سایت و اپلیکیشن را بهتر درک کنند. یک نقشه در واقع یک دیاگرام از ساختار سلسله مراتبی صفحات مختلف محصول و عناصر مسیریابی میان آنهاست. اگرچه ساخت نقشه سایت تقریبا با هر نوع ابزار طراحی امکان پذیر است اما توصیه می شود از ابزاری مشابه با طراحان UI برای این منظور استفاده شود تا امکان به اشتراک گذاری اطلاعات فراهم باشد.

Wireframe

وایرفریم یا نقشه دو بعدی سایت المان های طراحی کوچکی هستند که به طراحان کمک می کنند تا ساختار و چارچوب وب سایت یا اپلیکیشن را بهتر تجسم کنند. قالب های وایرفریم معمولا شامل صفحات پیکربندی برای منظم کردن محتوا و المان های تعاملی رایج مانند دکمه ها، فرم ها و منوها می باشند. مانند نقشه سایت، برای طراحی وایرفریم نیز بهتر است از ابزارهای مشترک با UI استفاده شود.

نتیجه گیری

معماری اطلاعات حوزه ای پویا و در حال رشد است. با توجه به حجم اطلاعات موجود در فضای وب و رشد روز افزون آنها، متخصصین IA همیشه باید به دنبال راهی برای بهینه سازی فرایند ارائه، تحلیل و سازماندهی اطلاعات باشند. خوشبختانه با وجود تمام این تغییرات سرسام آور، هسته و ماهیت معماری اطلاعات همواره ثابت باقی می ماند. این حوزه بر روی ساختن سیستم های موثر و کارآمد برای سازماندهی و دسترسی بهینه به اطلاعات، متمرکز است.